Omega 3 yağ asitleri sağlık için sayısız faydaları olan temel yağlardır.
Bununla beraber, bütün omega 3 yağ asitleri aynı düzeyde değildir. 11 tane farklı omega 3 çeşidi vardır.
En önemli omega 3 çeşitleri ALA, EPA ve DHA dır.
ALA çoğunlukla bitkilerde, EPA ve DHA daha çok yağlı balıklar gibi hayvansal besinlerde bulunur.
Bu yazıda daha çok en önemli üç omega 3 çeşidine detaylı olarak bakacağız.
Omega 3 Yağ Asitleri: Özet
Bütün yağ asitleri gibi, omega 3 ler de karbon, hidrojen ve oksijen zincirleridir.
Omega 3 yağ asitleri çoklu doymamış asitlerdir yani kimyasal yapılarında iki yada daha fazla çift bağ (poli) barındırırlar.
Aynen omega 6 lar gibi, omega 3 yağ asitleri de vücut tarafından üretilemez. Bu nedenle yediklerimizden temin etmemiz gerekir. Bu yüzden temel yağ asitleri olarak adlandırılmışlardır.
Omega 3 kolayca depolanan ve enerjiye dönüşebilen yağ asidi değildir. İltihaplanma, kalp sağlığı ve beyin fonksiyonları gibi bütün vücut işlevlerinde önemli rol oynarlar.
Omega 3 eksikliği yaşamak, düşük zeka, depresyon, kalp hastalığı, eklem yangısı, kanser ve birçok sağlık problemine neden olabilmektedir.
Sonuç olarak: Omega 3 yağ asitleri, yiyeceklerden temin edilebilen çoklu doymamış yağ gruplarıdır. Sağlık için sayısız faydaları vardır.
1. ALA (Alfa-Linolenik Asit)
Alfa-linolenik-asit’ in kısaltılmış şekli ALA’ dır. Diyet programlarında en çok bulunan omega 3 yağ asidi çeşididir.
Üç çift bağlı 18 karbon uzunluğundadır.
ALA çoğunlukla bitkisel besinlerde bulunur ve insan vücudu tarafından kullanılmadan önce EPA ya da DHA’ ya çevrilmesi gerekir.
Bununla beraber, bu dönüşüm işlemi insan vücudunda verimsiz gerçekleşir. ALA’ nın sadece küçük bir yüzdesi EPA’ ya ve daha da azı DHA’ ya dönüştürülür.
ALA, EPA ya da DHA’ ya çevrilemezken, inaktif halde kalır ve diğer yağlar gibi basit bir şekilde depolanır ve enerji olarak kullanılır.
Bazı gözlemsel araştırmalar, ALA açısında zengin bir beslenme ile kalp hastalığı nedeni ile olan ölüm risklerinin düşüşü ve bununla beraber diğer araştırmalar bu beslenme şekliyle prostat kanseri riskinin yükselmesi arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.
Prostat kanseri riskindeki bu yükseliş diğer omega 3 çeşitleri olan EPA ve DHA ile bağlantılı değildir. Bu omega 3 çeşitleri aslında koruyucu etkilere sahiptirler.
ALA, lahana, ıspanak, semiz otu, soya, ceviz gibi birçok bitkide ve chia tohumu, keten tohumu ve kenevir tohumu gibi birçok tohumda bulunmaktadır. Ayrıca bazı hayvansal yağlarda da bulunur.
Keten tohumu yağı ve kanola yağı gibi bazı tohum yağlarında da bol miktarda ALA bulunmaktadır.
Sonuç olarak: ALA, alfa-linolenik asit’in kısaltılmış şeklidir. Çoğunlukla bitkisel besinlerde bulunur ve insan vücudunda aktif olabilmesi için EPA ve DHA’ ya çevrilmesi gerekir.
2. EPA (Eikosapentaenoik Asit)
EPA, eikosapentaenoik asitin kısaltılmış şeklidir. 5 çift bağlı 20 karbon uzunluğundadır.
Temel fonksiyonu, birçok fizyolojik rolde yer alan eikozanoidler denen sinyal moleküllerini oluşturmaktır.
Omega 6 lardan oluşanlar iltihaplanmayı artırmaya meyilliyken, omega 3′ lerden oluşan eikozanoidler iltihaplanmayı azaltır.
Bu nedenle, EPA bakımında zengin bir diyet vücuttaki yapmak iltihaplanmayı azaltabilir. Kronik, düşük-seviye iltihaplanmanın birçok yaygın hastalığa neden olduğu bilinmektedir.
Birçok çalışma göstermiştir ki, EPA ve DHA bakımından zengin olan balık yağı depresyon semptomlarını azaltabilmektedir. Ayrıca bu bağlamda, EPA’ nın DHA’ dan daha üstün olduğunu gösteren bazı kanıtlar da mevcuttur.
Ayrıca bir araştırmada, EPA’ nın, menopoz dönemindeki kadınlar tarafından yaşanan ani ateş basması sayısını düşürdüğü gözlemlenmiştir. Hem EPA hem de DHA en çok yağlı balıklar ve su yosunları gibi deniz ürünlerinde bulunmaktadır.
EPA konsantrasyonu en çok, ringa balığı, somon, yılan balığı, karides ve mersin balığında bulunmaktadır. Süt ürünleri ve etler gibi otla beslenen hayvanlardan elde edilen ürünler de ayrıca bir miktar EPA bulunmaktadır.
Sonuç olarak: EPA, eikosapentaenoik asitin kısaltılmışıdır. Depresyon semptomlarını azaltan ve vücuttaki iltihaplanmalarla mücadele eden bir omega 3 yağ asidi çeşididir.
3. DHA (Dokosaheksaenoik Asit)
DHA, dokosaheksaenoik asitin kısaltılmasıdır. 6 çift bağlı 22 karbon uzunluğundadır.
DHA ile kuvvetlendirilmiş bebek mamaları çocuklarda görüş kalitesini artırmayı sağlamaktadır.
DHA kesinlikle, yetişkinlerde beyin fonksiyonlarında olduğu gibi, küçük çocuklardaki beyin gelişimi ve fonksiyonları açısından hayati önem taşımaktadır.
Erken yaşlarda olan DHA yetersizliği daha sonra oluşabilecek bazı problemlerle bağlantılıdır. Bu problemler, öğrenme güçlüğü, ADHD, agresiflik ve başka birçok hastalık olarak ortaya çıkabilir.
İlerleyen yaşlarda DHA’ da oluşabilecek azalmalar da, beyin fonksiyonunda bozulmalar ve Alzheimer hastalığı başlangıcı gibi problemlerle bağlantılıdır.
DHA’ nın ayrıca eklem yangısı, yüksek kan basıncı, tip 2 diyabet ve bazı kanser türleri gibi bazı hastalıklar üzerinde de pozitif etki gösterdiği rapor edilmiştir.
DHA’ nın kalp hastalıkları üzerindeki rolü de iyi bilinen bir konudur. Kandaki trigliseridleri azaltabilmekte ve zararlı LDL parçacıklarını azaltmaya yardımcı olmaktadırlar.
Bununla beraber DHA ayrıca, kanser hücrelerinin hayatta kalmalarını ve iltihaplanmaların oluşmalarını zorlaştırarak, hücre zarındaki lipid salları denen yapıların çözülmelerini sağlar.
Daha önce de bahsedildiği gibi, DHA’ lar, yağlı balıklar ve deniz yosunları gibi deniz ürünlerinde bolca bulunurlar. Ayrıca, otla beslenen havyan ürünlerinde de DHA bulunmaktadır.
Sonuç olarak: DHA dokosaheksaenoik asitin kısaltılmışıdır. Beyin gelişimi için çok önemli olan uzun zincirli omega 3 yağ asitleridirler. Ayrıca kalp hastalıkları, kanser ve diğer sağlık problemlerine de faydaları vardır.
Dönüşüm işlemi: ALA’ dan EPA’ ya ve DHA’ ya.
ALA, en çok bulunan omega 3 yağıdır ve aktif olabilmesi için EPA’ ya ya da DHA’ ya çevrilmesi gerekmektedir.
Ne yazık ki, bu dönüşüm süreci insan vücudunda efektif değildir. Ortalama olarak, sadece %1-10 arası EPA’ ya ve %0,5-5 arası DHA’ ya dönüşebilir.
Dahası, bu dönüşüm, B6 ve B7 vitamini, bakır, kalsiyum, magnezyum, çinko ve demir gibi diğer besinlerin de uygun miktarlarda olmasına bağlıdır. Günümüzde uygulanan modern diyetlerde bu besin maddelerinin çoğu eksiktir. Özellikle vejetaryen diyetlerinde.
Düşük dönüşüm oranı ayrıca, omega 6 yağ asitlerinin dönüşüm süreci için aynı enzimler için rekabete girmesinden dolayı meydana gelmektedir. Bu nedenle, modern diyetlerdeki fazla olan omega 6 miktarı ALA’ nın EPA ve DHA’ ya dönüşümlerini azaltabilmektedir.
Sonuç olarak: ALA, vücutta biyolojik olarak aktif değildir. Aktif olabilmesi için EPA’ ya ve/veya DHA’ ya dönüştürülmesi gerekmektedir fakat bu dönüşüm süreci insan vücudunda efektif değildir.
Diğer 8 Omega 3 Yağ Asidi Çeşitleri
Bununla beraber, en az 8 tane daha omega 3 yağ asidi çeşidi daha vardır.
Bu omega 3 çeşitleri şu şekilde sıralanabilir.
- Hexadecatrienoic acid (HTA)
- Eicosatrienoic acid (ETE)
- Stearidonic acid (SDA)
- Heneicosapentaenoic acid (HPA)
- Eicosatetraenoic acid (ETA)
- Docosapentaenoic acid (DPA)
- Tetracosahexaenoic acid
- Tetracosapentaenoic acid
Bu yağ asitleri bazı besinlerde bulunurlar fakat temel yağlar olarak görülmezler. Bununla beraber, içlerinden bazılarının biyolojik etkileri bulunmaktadır.
Sonuç olarak: En az 8 tane daha başka omega 3 yağ asidi keşfedilmiştir. Bazı besinlerde bulunurlar ve biyolojik etkileri olabilir.
En iyi omega 3 yağ asidi hangisidir?
En önemli omega 3 yağ asitleri EPA ve DHA’ dır.
EPA ve DHA en çok deniz ürünlerinde bulunmaktadır. Yağlı balıklar, deniz yosunları, et, otla beslenen hayvanlarda ve omega 3′ le zenginleştirilmiş ya da çayırda otlayan hayvanlardan elde edilmiş yumurtada bulunur.
Eğer bu yiyeceklerden yeteri kadar tüketemiyorsanız, omega 3 suplemanlarının da faydaları olacaktır.
EPA, DHA, ALA Nedir | En İyi Omega 3 Çeşitleri Nelerdir konusuyla bağlantılı, ilginizi çekebilecek diğer paylaşımlar;
- Omega 3′ ün Faydaları: 17 Maddede Omega 3 Yağ Asitlerinin Bilimsel Olarak Kanıtlanmış Faydaları
- Omega-3 İçeren Besinler: Yüksek Oranda Omega-3 İçeren 12 Besin
- Omega 3′ ün Saça Faydaları ve Saç Uzaması ve Dökülmesine Etkileri Nelerdir?
- Balık Yemenin Libido Üzerindeki Etkileri/Faydaları
- Krill Yağı (Krill Oil ) Nedir, Nasıl Kullanılır, Faydaları, Zararları, Yan Etkileri Nelerdir?