Hormon Bozukluğu: Belirtileri, Nedenleri, Tedavi Yöntemleri Nelerdir

Hormon bozukluğu nedir?

Hormonal dengesizlikler olarak da bilinen hormon bozukluğu, kan dolaşımında bir hormonun çok fazla veya çok az olması durumunda ortaya çıkar. Vücuttaki hayati rollerinden dolayı, küçük hormonal dengesizlikler bile vücutta çeşitli yan etkilere neden olabilir.

Hormonlar, endokrin sistemdeki bezler tarafından üretilen kimyasallardır. Hormonlar kan dolaşımı aracılığıyla dokulara ve organlara geçerek organlara ne yapmaları ve ne zaman yapmaları gerektiğini söyleyen mesajlar iletir.

Hormonlar en temel vücut süreçlerini düzenlemek için önemlidir, bu nedenle hormonal bir dengesizlik vücuttaki birçok fonksiyonu etkileyebilir.



Hormonlar aşağıdakileri süreçleri düzenlemeye yardımcı olur;

• kalp atışı
• metabolizma ve iştah
• üreme döngüleri ve cinsel fonksiyon
• genel büyüme ve gelişme
• uyku döngüleri
• ruh hali ve stres seviyeleri
• vücut ısısı
• Erkekler ve kadınlar, insülin, steroidler, büyüme hormonları ve adrenalindeki dengesizliklerden etkilenebilir .

Kadınlar ayrıca östrojen ve progesteron seviyelerinde dengesizlikler yaşayabilirken, erkeklerin testosteron seviyelerinde dengesizlikler yaşaması daha olasıdır .

Hormon bozukluğu belirtileri nelerdir

Herkes yaşamının belirli dönemlerinde hormonal bozukluk problemi yaşar, ancak bunlar endokrin bezleri düzgün çalışmadığında da oluşabilir.

Hormonal bir bozukluğun belirtileri hangi bezlerin ve hormonların etkilendiğine bağlı olarak değişebilir.

Hormon bozukluklarında sık görülen belirtiler aşağıdakiler gibidir;

• açıklanamayan kilo alımı veya kilo kaybı
• açıklanamayan terleme veya aşırı terleme
• uyumakta zorluk çekmek
• soğuğa ve sıcağa duyarlılıkta değişiklikler
• çok kuru cilt veya cilt döküntüleri
• kan basıncında değişiklikler
• kalp atış hızındaki değişiklikler
• kırılgan veya zayıf kemikler
• kan şekeri konsantrasyonundaki değişiklikler
• sinirlilik ve anksiyete
• açıklanamayan ve uzun süreli yorgunluk
• susuzluk artışı
• depresyon
• baş ağrısı
• banyoya normalden daha sık veya daha az gitme ihtiyacı
• şişkinlik
• iştahta değişiklikler
• cinsel istekte azalma
• saçların incelmesi ve kırılganlaşması
• kısırlık
• şişmiş yüz
• bulanık görme
• boyunda bir şişkinlik
• göğüslerde hassasiyet
• kadınlarda sesin derinleşmesi

Hormon bozukluğu neden olur

Herkes belirli zamanlarda doğal hormonal bozukluk veya dalgalanma dönemleri yaşayacaktır.

Ancak endokrin bezleri düzgün çalışmadığında da hormonal dengesizlikler ortaya çıkabilir.

Endokrin bezleri hormon üreten, depolayan ve kana salgılayan özel hücrelerdir. Farklı organları kontrol eden ve vücudun her tarafında bulunan pekçok endokrin bezi vardır.

Bu bezlere örnek olarak;

• adrenal bezler (böbreküstü bezleri)
• gonadlar (testis ve yumurtalıklar)
• epifiz bezi
• hipofiz bezi
• hipotalamus bezi
• tiroid ve paratiroid bezleri
• pankreas isletleri

Bazı medikal problemlerin endokrin bezlerin bir kısmını veya birkaçını etkilediği bilinmektedir. Bazı yaşam tarzı alışkanlıkları ve çevresel faktörler de hormonal bozukluklarında rol oynayabilir.

Hormonal bozuklukların nedenleri arasında aşağıdakiler gösterilebilir;

• kronik veya aşırı stres
• tip 1 ve tip 2 diyabet
• hiperglisemi (glukagonun aşırı üretimi)
• hipoglisemi (kanda glikodan daha fazla insülin üretilmiştir)
• yeterince aktif olmayan tiroid (hipotiroidizm)
• aşırı aktif tiroid (hipertiroidizm)
• paratiroid hormonunun aşırı veya yetersiz üretimi
• zayıf beslenme ve besin maddesi alımı
• aşırı kilolu olmak
• hormonal replasman veya doğum kontrol ilaçları
• anabolik steroid ilaçlarının kötü kullanılması
• soliter tiroid nodülleri
• hipofiz tümörleri
• Cushing sendromu (kortizol hormonunun yüksek seviyelerde olması)
• Addison hastalığı (kortizol ve aldosteronun düşük seviyelerde olması)
• endokrin bezlerini etkileyen iyi huylu tümörler ve kistler (sıvı dolu torbacıklar)
• konjenital adrenal hiperplazi (düşük kortizol düzeyi)
• endokrin bezi hasarı
• ağır alerjik reaksiyonlar veya enfeksiyonlar
• endokrin bezlerini etkileyen kanserle
• kemoterapi ve radyasyon tedavisi
• iyot eksikliği (guatr)
• kalıtsal pankreatit (pankreas yangısı)
• Turner sendromu (sadece bir X kromozomu işlev gören dişiler)
• Prader-Willi sendromu
• anoreksi
• fitoöstrojenler, soya ürünlerinde doğal olarak bulunan bitki östrojenleri
• pestisitler ve herbisitler dahil olmak üzere toksinlere, kirleticilere ve endokrin bozucu kimyasallara maruz kalma

Kadınlarda hormon bozuklukları

Kadınlar, yaşamları boyunca, özellikle ergenlik, adet, hamilelik ve menopoz dönemlerinde, hormonal değişim dönemleri yaşarlar.

Kadınlar, doğal olarak, yaşamları boyunca pek çok hormonal dengesizlik dönemi yaşarlar.

Bu dönemler;

• ergenlik
• adet
• hamilelik, doğum ve emzirme
• perimenopoz, menopoz ve menopoz sonrası
• Kadınlarda aynı zamanda erkeklerden farklı hormonal dengesizlik oluşma riski vardır çünkü farklı endokrin (iç salgı yapan) organları ve döngüleri vardır.

Kadınlarda hormon bozukluklarına neden olan tıbbi durumlar şunlardır:

• polikistik over sendromu (PCOS)
• hormon replasmanı veya doğum kontrol ilaçları
• erken menopoz
• primer over yetmezliği (POI)
• yumurtalık kanseri

Kadınlarda hormonal bozukluk belirtileri şu şekildedir;

• ağır, düzensiz veya ağrılı periyodlar
• osteoporoz (zayıf, kırılgan kemikler)
• sıcak basmaları ve gece terlemeleri
• vajinal kuruluk
• göğüslerde hassasiyet
• hazımsızlık
• kabızlık ve ishal
• adet sırasında veya hemen önce sivilce
• menstrüasyon ile ilişkili olmayan uterus kanaması
• yüz, boyun, göğüs veya sırtta saç çıkışı artışı
• kısırlık
• kilo alma
• saçta seyrelme veya saç dökülmesi
• et beni veya anormal büyüme
• sesin derinleşmesi
• klitoral genişleme

Erkeklerde hormonal bozukluklar

Erkekler de ayrıca yaşamları boyunca doğal hormonal dengesizlik dönemleri yaşarlar.

Erkeklerde hormonal bozuklukların doğal nedenleri şunlardır:

• ergenlik
• yaşlanma

Erkeklerde de kadınlardan farklı olarak hormonal dengesizlikler ortaya çıkma riski vardır çünkü farklı endokrin organları ve döngüleri vardır.

Erkeklerde hormonal bozukluklara neden olan tıbbi durumlar şunlardır;

• prostat kanseri
• hipogonadizm (testosteron düşüklüğü)

Erkeklerde hormonal bozukluk belirtileri şunlardır:

• cinsel dürtüde azalma
• erektil disfonksiyon (ereksiyon bozuklukları)
• düşük sperm sayısı
• kas kütlesinde azalma
• vücut kıllarının çıkışında azalma
• meme dokusunun fazla gelişimi
• göğüslerde hassasiyet
• osteoporoz

Çocuklarda hormon bozuklukları belirtiler

Ergenlik, kızların ve erkeklerin cinsellik hormonlarını üretmeye başladığı zamandır. Ergenliği gecikmiş olan birçok çocuk normal ergenlik yaşamaya devam edecektir, ancak bazı çocuklar hipogonadizm denilen bir durum ortaya çıkar.

Hipogonadizm belirtileri şunlardır;

Erkek çocuklarında;

• kas kütlesi gelişmez
• ses derinleşmez
• vücut kılları seyrek büyür
• penis ve testis gelişimi bozulur
• vücut gövdesine göre kolların ve bacakların aşırı büyümesi
• jinekomasti, meme dokusunun gelişimi

Kız çocuklarında;

• regl dönemi başlamaz
• meme dokusu gelişmez
• büyüme hızı artmaz

Hormonal bozukluklar için testler ve teşhis

Hormonal bir bozukluğu teşhis etmede doktorlar için tek bir test yoktur. Fizik muayenesi için doktordan randevu alın. Semptomları ve ortaya çıktığı zamanları doktora detaylı olarak tarif etmeye hazır olun. Halihazırda kullanmakta olduğunuz tüm ilaçların, vitaminlerin ve takviye ürünlerinin bir listesini yanınızda getirin.

Doktorunuz size aşağıdaki gibi sorular sorabilir:

• Semptomları ne sıklıkla yaşıyorsunuz?
• Herhangi bir şey semptomları gidermeye yardımcı olur mu?
• Son zamanlarda kilo verdiniz mi, yoksa aldınız mı?
• Her zamankinden daha stresli misiniz?
• Son adet döneminiz ne zamandı?
• Hamile kalmayı mı planlıyor musunuz?
• Ereksiyon olma veya devam etmede sorun yaşıyor musunuz?
• Cinsel ilişki sırasında acı çekiyor musunuz ya da vajinal kuruluk var mı?

Semptomlarınıza bağlı olarak doktor bir veya daha fazla tanı testi önerebilir.

Hormon bozukluğu için kan testi

Doktorunuz hormon testi için kan örneğinizi laboratuvara gönderir. Çoğu hormon kanda tespit edilebilir. Doktorunuz tiroid, östrojen, testosteron ve kortizol seviyenizi kontrol etmek için kan testi yapabilir.

• Ayrıca bakınız; Hormon Testi Nasıl, Ne Zaman ve Nerede Yapılır

Pelvik muayene

Eğer kadınsanız, doktorunuz herhangi bir olağan dışı yumru, kist veya tümörü tespit edebilmek için pap smear testi (kadın üreme organlarında anormal hücrelerin tespiti için yapılan test) yapabilir .

Erkek iseniz, doktorunuz testis torbasını herhangi bir yumru veya anormallik açısından kontrol edebilir.

Ultrason

Ultrason makinesi vücudun içine bakmak için ses dalgaları kullanır. Doktorlar uterus, yumurtalıklar, testisler, tiroid veya hipofiz bezinin görüntülerini elde etmek için ultrason kullanabilir.

Ek testler

Bazen daha gelişmiş testler gerekir. Bun testler şunlardır;

• biyopsi
• MRI
• Z-ray
• tiroid taraması
• sperm sayısı

Hormon seviyenizi evde test edebilir misiniz?

Eğer menopoz belirtileri yaşıyorsanız, evde yapılabilen test kitlerini kullanmak cazip olabilir. Evde yapılan test kitleri idrarınızdaki folikül uyarıcı hormonu (FSH) ölçer. Menopoza girdiğinizde FSH seviyeleri artar, ancak normal bir adet döngüsü sırasında da FSH yükselir ve düşer. Ev test kiti menopozun başlayıp başlamadığına dair bir fikir verebilir, ancak bu kesin değildir.

• Ayrıca bakınız; FSH Testi Nedir, Nasıl Yapılır?

Hormonal bozukluk tedavisi

Hormonal dengesizliklerin tedavisi, ne sebeple olduğuna bağlı olarak değişebilir. Her insan hormonal bozukluklar için farklı tedavi türlerine ihtiyaç duyabilir.

Hormon bozukluğu olan kadınlar için tedavi seçenekleri şunlardır:

• Hormon kontrolü veya doğum kontrolü. Hamile kalmaya çalışmayanlar için östrojen ve progesteron formları içeren ilaçlar düzensiz adet döngüsü ve semptomlarının düzenlenmesine yardımcı olabilir. İnsanlar doğum kontrol ilaçlarını hap, bant, sıvı veya intrauterin cihaz (rahimiçi araç – spiral) olarak alabilirler.
• Vajinal östrojen. Östrojen seviyelerindeki değişikliklerle bağlantılı vajinal kuruluk yaşayanlar, semptomları azaltmak için doğrudan vajinal dokulara östrojen içeren kremler uygulayabilirler. Vajinal kuruluğu azaltmak için östrojen tabletleri ve halkaları da kullanabilirler.
• Hormon replasman ilaçları. Sıcak basmaları veya gece terlemeleri gibi menopoz ile bağlantılı ciddi semptomları geçici olarak azaltmak için ilaçlar mevcuttur.
• Eflornitin (Vaniqa). Bu reçeteli krem, kadınlarda yüzde kılların aşırı büyümesini yavaşlatabilir.
• Anti-androjen ilaçlar. Ağırlıklı olarak erkek cinsiyet hormonu androjeni bloke eden ilaçlar şiddetli akne ve aşırı saç büyümesini veya saç kaybını sınırlamaya yardımcı olabilir.
• Klomifen (Clomid) ve letrozol (Femara). Bu ilaçlar, gebe kalmaya çalışan polikistik over sendromu olan kişilerde yumurtlamayı teşvik eder. Polikistik over sendromu ve kısırlık problemi olan insanlara ayrıca gebelik şansını arttırmaya yardımcı olması için gonadotropin enjeksiyonları verilebilir.
• Yardımcı üreme teknolojisi. Polikistik over sendromu komplikasyonları olanlara gebe kalmaları için in vitro fertilizasyon (IVF) kullanılabilir.

Hormonal bozukluğu olan herkes için uygulanabilecek tedavi seçenekleri;

• Tip 2 diyabet tedavisi için metformin bir ilaçtır ve kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutlmasına veya azaltılmasına yardımcı olabilir.
• Synthroid ve Levothroid gibi levotiroksin içeren ilaçlar, hipotiroidizmin semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Hormonal bozukluğu olan erkekler için tedavi seçenekleri şunlardır:

• Testosteron ilaçları. Testosteron içeren jeller ve yamalar, hipogonadizm semptomlarının ve gecikmiş ya da engellenmiş ergenlik gibi testosteron seviyesinin düşük olmasına neden olan diğer rahatsızlıkların azaltılmasında yardımcı olabilir.

Hormonal bozukluklar için doğal çözümler

Semptomları azaltmak için bazı doğal takviyeler kullanılabilir.

İnsanlar binlerce yıldır hormonal bozuklukları tedavi etmek için doğal takviyeler kullandılar.

Bununla birlikte, klinik çalışmalarda hormonal dengesizlikleri ve nedenlerini tedavi etmek için yaşam tarzı değişiklikleri dışında tutarlı bir şekilde kanıtlanmış hiçbir doğal çözüm yoktur.

Hormonal bozukluklarla ilişkili semptomların azaltılmasında yaygın olarak kullanılan doğal takviyeler şunlardır;

• menopoz kaynaklı sıcak basmaları için karayılan otu, dong quai, kızılyonca ve çuha çiçeği yağı
• menopoz kaynaklı asabiyet, endişe ve uyku bozuklukları için ginseng
• erektil disfonksiyon için ginseng ve maca

Hormonal bozuklukların olasılığını ve semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilecek yaşam tarzı değişiklikleri şu şekildedir;

• vücut ağırlığını sağlıklı bir aralıkta tutmak
• besin değeri yüksek ve dengeli beslenmek
• düzenli egzersiz yapmak
• Yüz, boyun, sırt ve göğüs gibi yüksek oranda doğal vücut yağı içeren bölgelerin yıkanmasına odaklanarak iyi bir kişisel hijyen uygulayın.
• küçük ve orta dereceli sivilceler için, sivilce yıkama, durulama ve ilaçlı krem ​​veya jel kullanımına dikkat edin
• sıcak hava ve baharatlı veya sıcak yiyecekler ve içecekler gibi ani ateş basmalarına neden olan tetikleyicilerden mümkün olduğunca uzak durmak
• stresi azaltmak ve kontrol altında tutmak
• yoga, meditasyon veya rehberli görselleştirme pratiği yapmak
• şekerli yiyecekleri ve rafine karbonhidratları sınırlama
• paketlenmiş yiyeceklerden kaçınmak
• eski yapışmaz tavaların seramik tavalarla değiştirilmesi
• yiyecek ve içecekleri saklamak ve ısıtmak için cam kaplar kullanmak
• çamaşır suyu gibi toksik kimyasallar içeren temizlik ürünlerinin kullanımını kısıtlamak
• pestisit püskürtülmemiş ya da olgunlaştırma kimyasalları kullanılmamış meyve ve sebzeler almak
• mikrodalga yiyecekleri kullanmamak ve plastik kaplarda sıvı içmemek

Hormonal bozukluk ve sivilce

Sivilce oluşumunun başlıca nedeni  gözeneklerin tıkanmasına yol açan aşırı yağ üretimidir. Sivilceler, aşağıdakiler de dahil olmak üzere yağ bezlerinin çok bulunduğu bölgelerde yaygındır:

• yüz
• göğüs
• sırtın üst kısmı
• omuzlar

Sivilce genellikle ergenlerdeki hormonal değişikliklerle ilişkilidir, ancak aslında hormonlar ve sivilce arasında yaşam boyu bir bağlantı vardır. Hormon bozuklukları olduğu dönemlerde ortaya çıkan sivilceler hormonal sivilceler olarak da adlandırılır.

Sivilce ve adet döngüsü

Adet döngüsü kadınlarda en çok görülen sivilce tetikleyicilerinden biridir. Birçok kadın için sivilce, adet dönemine girmeden bir hafta önce ortaya çıkar ve sonrasında kaybolur. Dermatologlar, düzensiz adet dönemleri ve aşırı yüz veya vücut kılları gibi diğer semptomlarla birlikte sivilcesi olan kadınlar için hormonal test önerirler.

Sivilce ve androjenler

Androjenler hem kadınlarda hem de erkeklerde bulunan erkek hormonlarıdır. Yağ bezlerinin aşırı uyarılmasıyla sivilcelerin ortaya çıkmasına katkıda bulunurlar.

Ergenlik döneminde hem kızlarda hem de erkeklerde yüksek androjen seviyeleri vardır, bu nedenle ergenlik döneminde sivilceler çok görülür. Androjen seviyeleri tipik olarak 20’li yaşların başında azalır.

Hormonal bozukluk ve kilo alma

Hormonlar metabolizmada ve vücudun enerji kullanma becerisinde ayrılmaz bir rol oynar. Hipotiroidizm (tiroit yetmezliği) ve Cushing sendromu gibi hormon bozuklukları aşırı kilolu veya obez olmanıza neden olabilir .

Hipotiroidizm (tiroit yetmezliği) olan insanlarda tiroid hormonu düşük seviyelerdedir. Bu durum bu kişilerin metabolizmasının olması gerektiği gibi çalışmadığı anlamına gelir. Diyet yaparken bile, tiroit yetmezliği olan insanlar kilo alabilirler.

Cushing sendromlu kişilerin kanlarında yüksek düzeyde kortizol vardır. Bu, iştahta bir artışa ve artmış bir yağ depolamasına yol açar.

Menopoz döneminde birçok kadın kilo alır çünkü metabolizma yavaşlar. Normal şekilde yediğiniz ve egzersiz yaptığınız halde, yine de kilo aldığınızı fark edebilirsiniz.

Hormon bozukluğu nedeniyle kilo alımını tedavi etmenin tek yolu sorunun altında yatan hastalığı tedavi etmektir.

Hormonal bozukluk ve gebelik

Normal ve sağlıklı bir hamilelik sırasında vücut büyük hormonal değişikliklerden geçer. Bu hormonal bir dengesizlikten farklı.

Polikistik over sendromu (PCOS)

Polikistik over sendromu (PCOS) gibi hormonal bozukluklar kısırlığın önde gelen nedenleri arasındadır. Polikistik over sendromu olan kadınlarda hormonal bozukluk yumurtlamayı engeller. Yumurtlamadığınız zaman hamile kalamazsınız.

Polikistik over sendromu kadınlarda gebelik hala mümkündür. Kilo vermek doğurganlıkta büyük bir fark yaratabilir. Ayrıca yumurtlamayı uyarabilen ve hamile kalma şansını artırabilecek reçeteli ilaçlar da vardır.

İlaç işe yaramazsa, in vitro fertilizasyon (IVF – tüp bebek) da bir seçenektir. Son çare olarak, ameliyat geçici olarak yumurtlamayı sağlayabilir.

Polikistik over sendromu, hem siz hem de bebeğiniz için hamilelik sırasında sorunlara neden olabilir.

Polikistik over sendromu aşağıdaki durumların ortaya çıkma risklerini artırabilir;

• düşük yapma
• gastasyonel diyabet (gebelik döneminde şeker hastalığı)
• preeklampsi (gebeliğin ikinci yarısında gelişebilen hipertansiyon ve proteinüri ile kendisini gösteren rahatsızlık)
• sezeryan
• yüksek doğum ağırlığı
• yenidoğan yoğun bakım ünitesine giriş ve süre geçirilmesi

Hipotiroidi (tiroit yetmezliği)

Tiroit yetmezliği tedavi edilmeyen kadınlarda doğan bebeklerin doğum kusurları riski daha yüksektir. Bu durum ciddi zihin ve gelişimsel sorunlara neden olabilir.

Hormonal bozukluk ve saç dökülmesi

Hormonal değişiklikler ve dengesizlikler bazen geçici saç dökülmesine neden olabilir. Kadınlarda bu durum genellikle hamilelik, doğum veya menopozun başlangıcı ile bağlantılıdır. Aşırı veya az miktarda tiroid hormonunun üretilmesi de saç dökülmesine neden olabilir.

Erkek tipi kellik gibi saç dökülmelerinin çoğu kalıtsaldır ve hormonal değişikliklerle ilgisi yoktur.

Diğer komplikasyonlar

Hormon dengesizlikler birçok kronik veya uzun vadeli sağlık problemleri ile ilişkilidir. Doğru tedavi olmadan, aşağıdakiler gibi birçok ciddi tıbbi durum riski altında kalınabilmektedir.

• şeker hastalığı
• yüksek tansiyon
• yüksek kolesterol
• kalp hastalığı
• nöropati (sinir hastalığı)
• obezite
• uyku apnesi
• böbrek hasarı
• depresyon ve anksiyete
• endometriyal kanser
• osteoporoz veya kemik kaybı
• kas kütlesi kaybı
• meme kanseri
• kısırlık
• idrarını tutamamak
• cinsel işlev bozukluğu
• guatr

Hormonal bozukluk: Sonuç olarak

Neredeyse herkes yaşamı boyunca en az bir veya iki hormonal dengesizlik dönemi yaşar.

Hormonal bozukluklar ergenlik, adet ve gebelik dönemlerinde daha çok görülür. Ancak bazı insanlar sürekli ve düzensiz hormonal dengesizlikler yaşarlar.

Birçok hormonal bozukluk, stres veya hormon ilaçları gibi dış etkenlerden kaynaklanır. Bununla birlikte, hormonal bozukluklar, endokrin sistemi veya endokrin bezlerini etkileyen veya endokrin sistemle ilgili herhangi bir tıbbi durumdan da kaynaklanabilir.

Özellikle ağrıya, rahatsızlığa veya günlük aktiviteleri yapmayı engelleyen bir duruma neden olan uzun süreli açıklanamayan semptomlar hakkında bir doktorla konuşulmalıdır.