Bilimsel olarak Elymus repens olarak bilinen ayrık otu, Avrupa, Asya ve Kuzeybatı Afrika’ya özgü diüretik çok yıllık bir bitkidir. Ayrık otu yüksek miktarda nişasta ve protein içerir ve bu yüzden en önde gelen yem bitkilerinden biri olarak görülür. En çok koyunlar ve atlar tarafından sevilerek yenilen ayrık otu tatlı tadı ve düşük lif oranı nedeniyle büyükbaş hayvanlarının beslenmesinde öncelikli olarak kullanılır. Ayrık otunun ekimi ayrıca toprak ve su korumak ve yapılan bentleri kuvvetlendirmek maksatlı yapılmaktadır.
Bununla beraber bu bitki kısa sürede ekilen diğer ürünlerin alanlarını işgal ederek sorun çıkartabilmektedir.
Ayrık otu, eski Yunan döneminden beri bitkisel ilaç olarak kullanılmıştır. Hasta köpeklerin bu bitkinin köklerini toprağı kazarak kökleri yedikleri bilinmektedir. Orta Çağ’da iltihaplı idrar hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır. Ayrıca antiseptik özellikleri vardır.
Ayrık otunun ilaç olarak kullanılan başlıca kısımlar kök, rizom ve tohumlardır. Çiftçiler, genellikle ayrık otunu yalnızca tarım alanlarını istila etmekle kalmayıp, aynı zamanda diğer bitkilerin gelişimini yavaşlatan kimyasal bir madde ürettiği için sıkıntı verici buluyorlar. Her ne kadar Kuzey Amerika’da, Avrupa ve Asya’nın birçok bölgesinde can sıkıcı bir ot olarak görülse de, ayrık otu samanı hayvancılık için bir yem olarak kullanılır ve tübüler kökü, akut gıda kıtlığı durumunda bazen insanlar tarafından tüketilir.
Ayrık otu nedir
Ayrık otu serin bir mevsim bitkisidir; dikenleri 15 cm boyuna kadar olmak üzere yaklaşık 1.5 m uzunluğa kadar uzayan egzotik, çok yıllık, rhizomatous graminoid otudur.
Çalılık çorak arazilerde, meralarda, terk edilmiş tarlalarda, yabani çayırlarda, avlu ve bahçelerin kenarlarında, yol ve demir yolları boyunca uzanan alanlarda, mayınlı arazilerde ve atık alanlarda yetişmektedir. Azot bakımından zengin ve iyi bir su kaynağına sahip verimli toprakları tercih eder ve çok asidik veya çok kuru, sığ topraklarda çok iyi büyümez. Kökler 2-8 cm uzunluğunda ve yaklaşık 3 mm (1.5 ile 4mm arası) çapında boğum araları soluk sarı veya saman rengindedir. Kök dik, alçaktır ve 0.3 m ile 1 m yüksekliğe ulaşabilir ancak daha çok 0.5 cm ile – 2 cm yüksekliğinde büyür.
Yapraklar
Kanatlar uzun ve dar ve damarlar paraleldir. Yaprak ayası yumuşak ve nispeten düz, 3-10 mm genişliğinde, donuk ve çoğunlukla koyu yeşildir, bazen de mat yeşildir. Alt yapraklarda, yaprak kını genellikle sık tüylüdür, üst yapraklarda ise düz veya hafif tüylüdür.
Çiçek
Çiçeklenme yoğun ya da az dikenli olur, buğday dikeni gibi ama daha ince, çoğunlukla 5-10 cm uzunluğunda olur. Başaklık basık, 5-15 mm uzunluğunda ve genellikle dört ila altı çiçeklidir. Başak kabuğu 5-15 mm uzunluğunda, mızrak şeklinde ve çoğunlukla sivri uçludur. Lemma 6-11 mm uzunluğunda ve 1 mm’den 10 mm’ye kadar olan kılçıklara sahiptir. Çiçeklenme normalde Haziran-Ağustos aylarında gerçekleşir
Ayrık Otunun Faydaları
Ayrık otu binlerce yıldır mesane iltihabı, ödem, rahim enfeksiyonu, acı verici idrar gibi problemlerin tedavisinde kullanılmaktadır. Aynı zamanda böbrek taşı sorunlarının yanı sıra böbrek enfeksiyonu için doğal bir çözüm sunar. Aşağıda, ayrık otu kullanmanın sağlık üzerindeki faydalarından bazılarını bulabilirsiniz.
1. Zehirli Toksinlere Karşı Savaşır
Böcek ısırması veya zehirli kimyasallar nedeniyle vücuda zehirli toksinlerin girmesi gibi bir durumda detoksifikasyon maddesi olarak görev yapabilen ayrık otunun suyu kullanılabilmektedir.
100 gram ayrık otu ve 100 gram Paidi Patti yaprağı alın. İkisinin de suyunu çıkartın ve eşit miktarda yayık ayranıyla karıştırın. Vücuttan toksinleri temizlemede etkili olabilmesi için iki kez kullanılması gerekir.
2. İdrar yolu enfeksiyonları için
10 gram ayrık otu ve 10 gram amla meyvesini gece lor içerisinde bekletilmeli ve sabah yenmelidir. Bu karışımı düzenli olarak 15 gün boyunca kullanırsanız sonuçlar sizi şaşırtabilir. Anti-diüretik bileşenleri idrar yollarında bulunan ve acı çekilmesine neden olan enfeksiyonların temizleyen bir madde olarak işe yarayabilmektedir.
3. Menopoz ve Adet problemleri
15 gram ayrık otu ve 15 gram nar yaprağının suyunu sıkın, içerisine iki bardak su dökün ve kısık ateşte kaynatın. Hazırladığınız bu çorbayı günde 2-3 kez için. Bu karışım aşırı kanama, beyaz akıntı ve vajinal kısımlardaki tahriş gibi menopoz ile ilgili sorunların pek çoğunu azaltabilmektedir.
4. Enerji arttırıcı olarak işlev görür
200 gram ayrık otu ve suyunu çıkartın. Ragi unu ve Suji unu ile karıştırın ve krep yapar gibi hazırlayın ve acı sosla beraber tüketin. Bu tarif enerjinizi yükseltmek için işe yarayabilir.
5. Basur Problemleri
15 gram ayrık otu alın ve suyunu çıkartın. Bu suyu 1 bardak sütle karıştırın. Düzenli olarak 15 gün boyunca alınması, etkilenen bölgedeki ağrıları azaltabilir
6. Cilt hastalıkları
Not: Gomutra veya gaumutra (Sanskritçe: inek idrarı) antik Ayurveda tıbbında tedavi amaçlı kullanılan ineklerden elde edilen idrardır. Hamile bir ineğin idrarı özel olarak kabul edilir; Özel hormonlar ve mineraller içerdiği iddia edilmektedir.
50 gram ayrık otu, 10 gram zerdeçal ve inek idrarını karıştırın ve sedef hastalığı, egzama, yanıklar, kaşıntı gibi cilt hastalıkları olan yerlere uygulayın. Etkilenen yerlere uyguladıktan sonra 30 dakika bekletin ve neem ağacı yaprakları ile beraber sıcak suya batırıp ıslatın. Bu şekilde yaparak, ciltte daha iyi sonuçlar görene kadar sıklıkla kullanılırsa daha iyi sonuçlar elde edebilirsiniz
Ayrık otunun geleneksel kullanımları ve faydaları
- Ayrık oyunun kökleri, çok çeşitli böbrek, karaciğer ve idrar bozukluklarının tedavisinde çok faydalıdır.
- Bu bitki aynı zamanda, oldukça fazla miktarda yaprak yiyen evcil kedi ve köpekler için favori bir ilaçdır.
- Kökler iltihap azaltıcı ilaç, müshil, yatıştırıcı, idrar söktürücü, yumuşatıcı ve tonik özellik gösterir.
- Köklerden yapılan çay, idrar yetersizliği durumlarında faydalı olabilmektedir.
- Aynı zamanda sistit ve üretrit gibi idrar yolu enfeksiyonları için de etkili bir tedavi yöntemidir.
- İdrar yollarını enfeksiyonlara karşı korurken idrarı sulandırarak miktarını artırır.
- Ayrık otu, gut, romatizmal rahatsızlıklar, kronik cilt hastalıkları ve idrar yolları, mesane ve böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
- Gut hastalığı ve romatizma için de önerilmektedir.
- Böbrek taşlarını eritebilir.
- Ayrık otu çayı, iltihaplı boğaz ağrısını yatıştırır ve balgamın temizlenmesine yardımcı olur.
- Ayrık otu ayrıca, çeşitli iyileştirici özellikleri için diğer şifalı otlarla karıştırılarak da kullanılabilir. Böbrek taşlarını tedavi etmek, iltihapları hafifletmek, ayrıca kesilmiş yaraları iyileştirmeye yardımcı olması için kullanılabilir.
- Ayrık otu ile belirli bir süre boyunca hazırlanan kaynatma işleminin, prostatit gibi genişlemiş prostat bezlerinin iyileşmesinde etkili olduğu bulunmuştur.
- Herbalistler, eski günlerde gut hastalığı ve romatizmayı tedavi etmek için ayrık otu tavsiye ederlerdi.
- Alman bitkisel ilaç pratisyenleri harici olarak peptik ülserleri hafifletmek için karın üzerinde sıcak ve ıslak ayrık otu tohumu maskesi uygulamışlardır.
- Ayrık otu köklerinden elde edilen su sarılığı ve karaciğer bozukluklarını iyileştirmek için geleneksel olarak kullanılmıştır.
- İdrar yaparken ağrı ve idrar bozuklukları için etkili bir ilaç olarak idrara çıkma sıkıntısının hafifletilmesinde etkilidir.
- Hastalara herhangi bir idrar yolu iltihabı için ve hatta idrarda çok fazla irin, mukus veya kanın bulunduğu durumlarda verilebilir.
- İdrar yolu enfeksiyonlarını tedavi etmek için, ayrık otu genellikle civanperçemi, ayı üzümü ve buchu gibi diğer şifalı otlarla birlikte kullanılır .
- Ayrık otu, prostat problemlerini tedavi etmek için ortanca otu ile beraber kullanılır.
- Bitki sistit tedavisinde yaygın olarak kullanılır ve ayrıca safra kesesi akıntısı hastalığı için bir çare olarak kullanılır.
Ayrık Otunun Ayurveda Faydaları
- Karaciğer Sorunları: Günlük yarım bardak ayrık suyu içmek karaciğer hastalıkları için oldukça faydalı olabilir.
- Ödem: Karahindiba yaprakları, ayrık otu yaprakları ve civanperçemi çiçeğini beraberce 5 dakika kaynatın. Günde iki kez tüketin.
- İdrar Yolu Enfeksiyonu: Bir bardak suya 2 çay kaşığı ayrık otu, Buchu bitkisi ve mısır püskülü ekleyin. Yavaş yavaş kaynatın ve kaynadıktan sonra 5-7 dakika demlendirin. Günde 2-3 kez için.
- Perikardit (Kalp zarı iltihabı): 100 gram kurutulmuş ak dut ve 50 gram kurutulmuş ayrık otu alın ve iyice ezin. 20 gram ezilmiş karışımı gece bir litre suya batırın. Sabah ıslanmış karışımı kaynatın. Daha sonra süzün ve bütün gün içme suyu olarak kullanın.
Ayrık Otunun Mutfak Kullanımları
- Ayrık otu kurutulabilir ve toz haline getirilebilir, daha sonra ekmek yaparken buğdayla birlikte kullanılabilir.
- Deriye benzer zarı parçalamak için uzun bir süre kaynatıldığında, köklerden şurup yapılabilir.
- Kavrulmuş kök kahve malzemesi olarak kullanılır.
- Genç yapraklar ve filizler bahar salatalarında çiğ olarak yenilebilir.
- Bu filizlerden sıkılan su bazen tonik olarak kullanılır.
- Tahıl püresi yapılabilir.
- Ayrık otu tohumu çok küçüktür ve onu çevreleyen büyük bir kabuğu vardır. Bu yüzden tahıldan ziyade lif yemiş gibi olunur.
Diğer kullanımlar
- Bütün bir ayrık otu bitkisinin infüzyonu, iyi bir sıvı bitki besinidir.
- Bitki uzun bir kök sistemine sahiptir ve bu nedenle toprağı birbirine bağlamak için sahil yakınındaki kum tepelerine ekilmiştir.
- Köklerden gri boya elde edilebilir
- Bitki, Afrika hariç tüm dünyada yetişir.
- Ayrık otunun kuru toprak altı gövdesi kırılmış ve diğer reçine bazlı tütsü türlerinin bulunmadığı ortaçağ kuzey Avrupa’da tütsü olarak kullanılmıştır.
- Ayrık otu kökleri geleneksel Avusturya tıbbında ateşe karşı, bir çay, şurup gibi veya harici olarak ham bir ilaç olarak uygulanır.
- Tüm yıl boyunca hayvan yemi için hasat edilir.
Dozaj
- Kuru kök: 4 ila 8 gr. veya kaynatılarak hazırlanan öz. Günde üç kez kullanın.
- Sıvı ekstrakt: 1: 1, % 25 alkolde, 4-8 ml. Günde üç kez kullanın.
- Tentür: 1: 5, % 40 alkolde, 5 ila 15 ml. Günde üç kez kullanın.
Ayrık otunun yan etkileri ve dikkat edilmesi gerekenler
- Uzun süreli kullanım, idrar söktürücü etkisinden dolayı potasyum kaybına neden olabilir.
- İshale, mide kramplarına neden olabilir
- Ayrık otunun herhangi bir bileşenine alerji veya Poaceae / Gramineae familyasının diğer üyelerine aşırı duyarlılığı olanlar kullanmamalıdır.
- Kalp veya böbrek hastalığının neden olduğu ödem (şişlik) olan hastalarda dikkatli kullanılması tavsiye edilir.
- Ayrık otu hamile veya emziren kadınlarda kullanımıyla ilgili herhangi bir bilimsel bilgi olmadığından tavsiye edilmez.
Ayrık Otu – Kısa Özet Bilgi |
|
| İsim: | Ayrık otu |
| Bilimsel isim: | Elymus repens |
| Köken: | Avrupa ve Batı Asya |
| Tat: | Hafif tatlı |
| Sağlığa faydaları | Toksinlerle savaşır ve adet problemlerine karşı faydalıdır |